Đối với hầu hết mọi người trong ngành cà phê, C. canephora là một cái tên hiếm gặp, trong khi C. Robusta được xem như một loại cà phê kém chất lượng. Niềm tin chung cho rằng hạt Robusta cho ra một tách cà phê với hương vị kém hấp dẫn hơn Arabica. Đối với nộng dân, canh tác Robusta rẻ hơn, năng suất cao hơn, hàm lượng caffeine tự nhiên cao hơn và có khả năng chống lại hạn hán và bệnh tật. Với tất cả những điều không tốt được biết về Robusta, rất khó để có thể lần ra bất cứ mối liên hệ nào với cái tên Canephora.
Mặc dù điều này không hoàn toàn sai, nhưng có rất nhiều quan niệm sai lầm về Robusta. Một trong những nhầm lẫn lớn nhất là về mặt kỹ thuật, Robusta là một thành viên của họ Coffea Canephora, và là anh em họ với cà phê Arabica. Tuy nhiên, Robusta và Conilon cũng là những giống cà phê chị em có đặc điểm giống nhau và được trồng với số lượng như nhau.
TÓM TẮT NỘI DUNG
Cà phê Canephora là gì
Theo Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO), Canephora chiếm khoảng 35% tổng sản lượng cà phê thế giới. Nó được canh tác bên ngoài châu Phi vào thế kỷ 19, tức gần 300 năm sau khi cây Arabica rời lục địa này. Do đó, rất ít thông tin về lịch sử, nền thực vật, cơ sở duy truyền và đặc tính canh tác của nó so với Arabica. Song, có thể chắc chắn rằng Việt Nam hiện là nước sản xuất Robusta lớn nhất thế giới, tiếp theo là Brazil. Mexico là quốc gia Mỹ Latinh duy nhất sản xuất Robusta với tỷ lệ đáng kể. Các quốc gia sản xuất Robusta còn lại có thể kể đến là Bờ Biển Ngà, Indonesia, Ấn Độ và Uganda.
Coffea Canephora có nguồn gốc từ các khu rừng nhiệt đới đất thấp của châu Phi, trải dài từ Guinea đến Uganda, và việc trồng trọt Canephora chỉ vừa bắt đầu.
So với cây cà phê Arabica, Canephora nhìn chung cứng hơn, năng suất cao hơn và quả của nó chín đều hơn. Canephora cũng có hàm lượng caffeine tự nhiên cao hơn. Trong khi chúng phát triển mạnh ở nhiệt độ cao hoặc khí hậu nhiệt đới với độ cao thấp hơn, cây Canephora có thể được canh tác ở độ cao thấp dưới 1000 mét.
Nhìn chung, những người mua Canephora / Robusta lớn nhất thế giới là các nhà sản xuất và rang xay lớn. Họ sử dụng chúng trong nhiều loại sản phẩm có chứa caffein, bao gồm viên nén cà phê (capsules), hỗn hợp cà phê hòa tan và nước tăng lực. Nhu cầu đối với Robusta cũng đang tăng lên. ICO báo cáo rằng trong 12 tháng tính đến tháng 5 năm 2020, xuất khẩu Arabica giảm, trong khi xuất khẩu Robusta tăng.
- Xem thêm: So sánh cà phê Arabica và Robusta
Sự khác biệt giữa Robusta và Conilon
Coffea canephora là tên khoa học của cây cà phê tạo ra hạt được gọi chung là Robusta. Tuy nhiên, phần lớn cà phê Canephora được sản xuất ở Brazil, và ở đây nó được gọi là Conilon. Mặc dù những cái tên này chỉ thuộc cùng một loài, nhưng chúng được coi là thuộc các “nhóm” di truyền khác nhau, cụ thể như sau:
Sự đa dạng di truyền của C. canephora lần đầu tiên được mô tả ở cấp độ phân tử vào những năm 1980. Những nghiên cứu đó cho thấy có hai nhóm duy truyền chính, nhóm Congo và Guinean. Nhóm Congo được chia thành năm nhóm phụ (SG1, SG2, B, C và UW) và chỉ một phần nhỏ của sự đa dạng này (chủ yếu SG1 và SG2) được sử dụng trong các chương trình nhân giống hiện đại. Trong khi các cây Conilon đến từ nhóm di truyền được gọi là SG1, thì cây cà phê Robusta đến từ nhóm di truyền rộng hơn – SG2.
Cây Conilon được trồng ở Brazil ngày nay, ban đầu được tìm thấy dọc theo sông Kouilou thuộc Congo. Khi được viết ra, “Kouilou” đã bị viết sai thành “Konilon”, sau này trở thành “Conilon”.
Kết quả là, cây Conilon có nguồn gốc di truyền khác với cây Robusta “điển hình”, nhưng vẫn là cùng một loài và có nhiều đặc điểm giống nhau. Tuy nhiên, có sự khác biệt nhỏ giữa “dòng” Conilon và những dòng khác. Ví dụ, cây Conilon thấp hơn và có tán lớn hơn so với cây Robusta đặc trưng. Chúng cũng trưởng thành sớm hơn, có lá nhỏ hơn và thường có khả năng chịu hạn tốt hơn.
Nhận thức mới về cà phê Canephora
Sự lựa chọn của người tiêu dùng ngày nay cũng không còn bị chi phối bởi các đặc điểm của một số loài hoặc giống nhất định. Thay vào đó, người ta chọn các loại cà phê theo khẩu vị và sở thích cá nhân, tuy vậy tiêu chuẩn chất lượng vẫn cao như trước đây – Theo tiến sĩ Aymbiré Francisco Almeid – một nhà khoa học từng làm việc với hai viện nghiên cứu cà phê ở Brazil: Embrapa và Incaper, Ông đã nghiên cứu Canephora trong ba thập kỷ.
Robusta chất lượng cao đang trở nên phổ biến hơn trong ngành cà phê. Yêu cầu đối với tất cả các loại cà phê đã tăng lên, bất kể loài nào. Ngoài di truyền, nhiều thứ đã phát triển trong những năm qua, chẳng hạn như quản lý cây trồng, thu hoạch và chế biến. Ngày nay, ngay cả những người sản xuất ít quan tâm nhất cũng chế biến ướt phê của họ bởi canh tác mà không đi cùng tiêu chuẩn chất lượng tối thiểu là không thực tế.
Tuy nhiên, việc tập trung vào chất lượng đi kèm với những thách thức riêng của nó. Ví dụ, cà phê Robusta chất lượng cao hơn thường yêu cầu thu hoạch thủ công. Thu hoạch bằng máy móc có thể làm hỏng quả chín và tác động xấu đến cây, nhưng với năng suất của Robusta thiếu đi máy móc không phải một lựa chọn tốt.
Tương lai của Robusta
Canephora có thể được chế biến ướt, lên men và làm khô theo cách tương tự như Arabica, nhưng thời gian của mỗi bước sẽ khác nhau do cấu tạo quả có các đặc điểm khác nhau. Nó cũng cần được rang theo cách khác, vì quả Canephora có hàm lượng đường thấp hơn nhiều, ít axit hơn và cấu trúc “thịt quả” cứng.
Hiệp hội cà phê đặc sản của Brazil cũng đã chấp nhận các nhà sản xuất Canephora là thành viên kể từ năm 2018 và tổ chức giải thưởng Canephora Cup of Excellence hàng năm. Robusta đặc sản được sản xuất tại vùng Amazon thuộc Rondonia, Brazil, là loại Robusta đầu tiên trên thế giới được cấp chỉ dẫn địa lý (GI) – Tức được công nhận là sở hữu một số phẩm chất đặc trưng cho nguồn gốc của nó. Cùng với Brazil, cây Canephora chất lượng cao cũng được sản xuất ở các nước khác, bao gồm Ghana, Ecuador, Philippines, Ấn Độ và Thái Lan.
World Coffee Research và ICO đã và đang phát triển các chương trình nghiên để xác định tiềm năng chất lượng của cây Canephora. Những sáng kiến này nhằm mục đích “thay đổi nhận định cũ rằng cà phê Robusta nhất thiết phải có chất lượng thấp hơn”. Biến đổi khí hậu và tác động của nó đối với cây Arabica lại khơi dậy tương lai tươi sáng hơn đối với Robusta, một loại cây tự nhiên khỏe hơn.
Nguồn tham khảo:
- www.hindawi.com/ Revealing the Diversity of Introduced Coffea canephora Germplasm in Ecuador: Towards a National Strategy to Improve Robusta
- www.perfectdailygrind.com/ Exploring The Connection Between Canephora & Robusta
